IBINUNYAG ng Commission on Elections (Comelec) nitong Lunes, Nobyembre 2, ang mga usapin tungkol sa isang bagong uri ng mga ‘flying voters’— mga botante na hindi talaga residente ng isang lugar, ngunit nakapagparehistro upang makaboto sa darating na eleksyon.
Ayon kay Comelec Chairman George Erwin Garcia, natuklasan ng kanilang ahensya na halos 300,000 botante ang nakapaglipat ng kanilang rehistrasyon gamit ang mga pekeng “barangay residence certificates.”
Dagdag pa nito na ang mga botante na nakatanggap ng mga ganitong sertipiko, kahit hindi sila residente sa lugar, ay tinatawag na isang mas “upgraded” na uri ng flying voters.
“Upgraded ito na may kasamang lehitimong dokumento na tinatawag na barangay residence certificate, na nagpapatunay na ang aplikante ay residente sa lugar kung saan siya boboto,” pahayag ni Garcia.
Inamin ni Garcia na ang mga ganitong insidente ay maaaring magkaroon ng malalim na epekto sa resulta ng mga susunod na eleksyon. “Tinatayang mga 300,000 na botante ang nakapaglipat ng rehistro, at kahit 10,000 boto lang, kayang makapagtulak ng isang kongresista,” dagdag ni Garcia.
Giit pa nito na ang ganitong mga kaso ng maling paggamit ng mga dokumento ay hindi bago at maituturing na isang anyo ng ‘flying voters’—mga tao na nakarehistro sa mga lugar kung saan hindi sila tunay na naninirahan.
Ang mga barangay certificates na ito ay ginagamit bilang kapalit ng mga government-issued IDs, at madalas ang mga ito ay nilagdaan ng mga barangay chairman o iba pang mga lokal na opisyal.
Gayunpaman, nilinaw ni Garcia na ang mga ganitong gawain ay maituturing na isang porma ng pandaraya at makakasira sa kredibilidad sa paparating na halalan.
Ang paliwanag sa flying voters at barangay residence certificate
Ang konsepto ng ‘flying voters’ ay isang kontrobersyal na isyu sa bansa, kung saan may mga tao na nakarehistro bilang botante sa isang lugar ngunit wala naman silang tirahan doon.
Sa nakaraan, ito ay kadalasang nangyayari sa mga lugar kung saan maluwag ang mga regulasyon hinggil sa pagpaparehistro. Ayon kay Garcia, ang kasalukuyang problema ay nagiging mas seryoso dahil ang mga ‘flying voters’ na ito ay nakakakuha ng mga dokumento mula sa mga barangay, na nagiging dahilan ng kanilang pagkakaroon ng access sa pagpaparehistro.
Ang mga barangay residence certificate ay mga dokumentong inilalabas ng mga lokal na opisyal upang patunayan na ang isang tao ay naninirahan sa isang partikular na barangay. Ngunit, ayon sa mga natuklasang impormasyon, may mga kaso kung saan ang mga dokumentong ito ay ibinibigay sa mga hindi tunay na residente.
Mga lugar na apektado ng pagdami ng flying Voters
Hanggang sa kasalukuyan, ang Comelec ay nakapagtala na ng siyam na lugar na may hindi pangkaraniwang bilang ng mga bagong botante na nagparehistro.
Kasama dito ang mga lungsod ng Makati at Cagayan de Oro, pati na rin ang ilang bayan sa Mindanao at Visayas tulad ng Isulan sa Sultan Kudarat, Datu Abdullah Sangkil at Ampatuan sa Maguindanao del Sur, at iba pang mga lugar sa Zamboanga del Sur at Masbate.
Ayon kay Garcia, nakapagtala ang Comelec ng malalaking bilang ng mga pekeng barangay residence certificate sa mga nabanggit na lugar.
“Sa Makati at Cagayan de Oro, malinaw na nagbigay sila ng barangay certifications nang walang batayan,” sabi ni Garcia. Ipinakita ng Comelec ang mga ebidensya na nagpapakita ng walang basehang pag-issue ng mga barangay residence certificate.
Halimbawa, ang barangay chairman sa Cagayan de Oro, na tumatakbo bilang kongresista sa susunod na taon, ay nag-issue ng halos 8,000 barangay certificates na wala namang sapat na basehan.
Sinabi ni Garcia na ang mga ganitong gawain ay nagdudulot ng masamang epekto sa proseso ng halalan at nagbabalik ng isyu ng ‘flying voters’ na naging sanhi ng mga problema sa mga nakaraang eleksyon.
Pagkilos ng Comelec at pagpapataw ng parusa
Ayon sa Comelec, magsasagawa sila ng mga legal na hakbang laban sa mga barangay chairman at iba pang mga lokal na opisyal na sangkot sa maling pag-issue ng mga dokumento.
Inihayag ni Garcia na ang mga opisyal na mapapatunayan ng kasalanan ay hindi lamang makakulong, kundi pati na rin ay ma-perpetually disqualified mula sa pagkakaroon ng anumang pampublikong posisyon.
Umapela ang Comelec sa mga mamamayan na magsampa ng mga petisyon upang alisin ang mga hindi rehistradong botante mula sa listahan ng mga botante, bago ang deadline ng mga pagbabago sa listahan ng mga botante 120 araw bago ang halalan.
Pahayag ni Mayor Francis Zamora tungkol sa flying voters’ sa San Juan
Samantala, nagbigay reaksyon si San Juan City Mayor Francis Zamora sa mga akusasyon ni Senador Jinggoy Estrada na siya ay nakikialam sa pagpaparehistro ng mga flying voters sa kanyang lungsod.
“Sinasabi po niya na mayroon daw 30,000 flying voters si Mayor Francis Zamora dito sa San Juan. Ang tanong ko po, nasaan po sila? May nakakita ba ng 30,000 na flying voters sa ating mga mamamayan?” tanong ni Zamora.
Idinagdag ni Zamora na wala siyang kontrol sa kung sino ang magiging botante sa San Juan, dahil ang desisyon ay nasa kamay ng Election Registration Board (ERB). “Hindi po si Mayor Francis Zamora ang nagdedesisyon kung sino ang magiging botante. Mayroong ERB na nagdedesisyon niyan,” ayon kay Zamora.
Dagdag pa ni Zamora, ang mga paratang ni Estrada ay walang batayan, at hinamon nito ang senador na maghain ng exclusion petition sa korte upang patunayan ang kanyang mga alegasyon.
Isyu ng “unparliamentary” na pahayag
Tinutulan din ni Zamora ang mga “unparliamentary” na pahayag na ibinato ni Estrada laban sa kanya, at iniiwasan niyang patulan ang mga hindi magandang salita na inihain sa isang Senate hearing.
Ayon kay Estrada, “Wala nang pagkakataon dahil meron sila 30,000 flying voters.” Nang tinanong kung ipapasa ang pahayag na ito, sinabi ni Estrada, “Eh, g*** talaga e.” Sagot ni Zamora sa mga sinabi ni Estrada, “I will not dignify any unparliamentary remarks.”
Estrada, tinanggap ang hamon sa pag-file ng exclusion petition
Tinatanggap ni Estrada ang hamon ni Zamora na mag-file ng exclusion petition sa korte upang patunayan ang kanyang mga alegasyon.
“Sen. Estrada is currently collecting data regarding the increase in the number of registered voters following the May 9, 2022 elections,” ayon sa pahayag mula sa kampo ni Estrada. Ang mga datos na ito ay gagamitin upang magsagawa ng petition for exclusion ng mga botante na hindi mga residente ng San Juan.
Pagtutok ni Estrada sa pagpaparehistro ng mga botante sa San Juan
Si Senador Jinggoy Estrada, na dating namuno sa San Juan, ay nagbigay pansin sa biglang pagtaas ng bilang ng mga botante sa lungsod.
Ayon kay Estrada, mula sa 71,225 na rehistradong botante noong 2016, tumaas ito ng 16.5% noong 2019 at umabot ng 32.2% noong 2022, na isang hindi pangkaraniwang pagtaas para sa isang maliit na lungsod tulad ng San Juan.
Tinutulan ni Estrada ang mabilis na pagtaas ng bilang ng mga botante at tinukoy na hindi ito tugma sa mga datos mula sa iba pang mga lungsod tulad ng Pasig at Mandaluyong. Ayon kay Estrada, ito ay isang indikasyon na may mali sa proseso ng pagpaparehistro sa San Juan.
Dagdag pa ni Estrada, mayroon nang naihain na petisyon para sa annulment ng voters’ list ng San Juan pagkatapos ng 2022 elections. Ayon sa kanya, hinihiling nila sa Comelec na agad na aksyunan ang kanilang mga reklamo hinggil sa hindi tamang pagpaparehistro ng mga botante.