NITONG Lunes, Nobyembre 11, 2024, inatasan ng House Committee on Good Government and Public Accountability ang apat na opisyal mula sa Office of the Vice President (OVP) na magpakita ng “contempt” o pagpapakita ng hindi paggalang sa imbestigasyon ng Kamara.
Ang hakbang na ito ay bunsod ng kanilang hindi pagdalo sa mga pagdinig hinggil sa kontrobersyal na paggamit ng pondo ng OVP, lalo na ang mga pondo para sa intelligence at confidential funds.
Ano ang ibig sabihin ng cited in contempt?
Ang “cited in contempt” ay isang legal na hakbang na ginagamit ng mga korte o legislative bodies (tulad ng Kongreso) laban sa isang tao o opisyal na hindi sumusunod sa kanilang mga utos o hindi dumadalo sa isang hearing o imbestigasyon na ipinag-utos sa kanya.
Sa madaling salita, kapag ang isang tao o opisyal ay “cited in contempt,” ito ay nangangahulugang siya ay ipinagmumulta o pinaparusahan dahil sa pagpapakita ng hindi paggalang sa awtoridad ng nasabing institusyon.
Sa kontekstong ito ng Kamara, ang mga opisyal ng Office of the Vice President (OVP) na hindi dumalo sa mga pagdinig ng House Committee ay “cited in contempt” dahil sa kanilang paulit-ulit na hindi pagsunod sa mga subpoenas (opisyal na utos na dumalo sa hearing).
Mga opisyal na isinasangkot sa kasong contempt
Ang mga opisyal ng OVP na inatasan ng contempt ay kinabibilangan nina Lemuel Ortonio, ang OVP Bids and Awards Committee chair; si Gina Acosta na Special Disbursing Officer; si Sunshine Fajarda na dating assistant secretary ng DepEd; at si Edward Fajarda na asawa ni Sunshine Fajarda.
Si Lemuel Ortonio ay isang opisyal na nagtatrabaho sa Office of the Vice President (OVP), kung saan siya ang nagsisilbing chairman ng Bids and Awards Committee (BAC). Ang BAC ay isang komite na responsable sa pangangasiwa ng mga bidding at awarding ng mga kontrata at proyekto sa loob ng OVP.
Ang kanyang posisyon ay nangangahulugan na siya ang namamahala at nag-audit ng mga proseso ng bidding, na isang mahalagang bahagi ng transparency at accountability sa paggamit ng pondo ng gobyerno.
Si Ortonio ay kabilang sa mga opisyal na cited in contempt dahil sa hindi pagdalo sa mga pagdinig ng House Committee on Good Government and Public Accountability na nag-iimbestiga sa mga isyu ng paggamit ng pondo ng OVP, kabilang na ang mga kontrobersyal na confidential funds.
Si Gina Acosta naman ay isang opisyal na Special Disbursing Officer (SDO) ng OVP. Ang isang SDO ay responsable sa pamamahagi ng mga pondo, lalo na sa mga ahensya ng gobyerno na may mga espesyal na pondo na ginagamit para sa mga operasyon, tulad ng mga confidential at intelligence funds. Sa posisyon ni Acosta, siya ang namamahala sa disbursement ng mga pondo ng OVP, kaya’t siya ang may malaking papel sa kung paano inilaan at ginastos ang mga pondo ng opisina.
Si Acosta rin ay isa sa mga opisyal na cited in contempt ng Kamara dahil sa hindi pagdalo sa mga hearings ng House Committee hinggil sa kontrobersiyal na paggamit ng pondo ng OVP.
Samantala, si Sunshine Fajarda ay isang dating opisyal ng Department of Education (DepEd), kung saan siya ay nagsilbing assistant secretary bago siya pumasok sa OVP. Bilang Assistant Secretary ng DepEd, siya ay may malaking papel sa mga polisiya at operasyon ng kagawaran, lalo na sa mga proyekto at programang may kinalaman sa edukasyon sa bansa.
Bukod sa kanyang posisyon sa DepEd, si Fajarda ay isang key figure sa OVP at may malalim na koneksyon kay Vice President Sara Duterte.
Sa karagdagan, si Edward Fajarda ay ang asawa ni Sunshine Fajarda. Ang kanyang pangalan ay nabanggit sa mga isyu ng pagdalo sa mga hearings ng House Committee on Good Government.
Ayon sa mga records, si Edward Fajarda ay kasama rin sa mga opisyal ng OVP na hindi dumalo sa mga pagdinig, at dahil dito, siya rin ay cited in contempt.
Bilang mga opisyal ng OVP, sila ay may responsibilidad na magbigay ng mga detalye hinggil sa mga paggastos ng pondo, ngunit ang kanilang hindi pagdalo sa mga pagdinig ng Kamara ay nagbigay-daan sa kanilang pagkakaroon ng contempt charges dahil sa hindi pagsunod sa mga subpoenas.
Ayon kay Quezon Representative Jay-jay Suarez, ang mga opisyal na ito ay tumanggi o hindi dumaan sa mga hearing ng House committee, sa kabila ng mga pormal na subpoenas na ipinadala sa kanila.
Ayon sa kanya, ang kanilang mga dahilan sa hindi pagdalo ay “hindi katanggap-tanggap” at tila may layuning iwasan ang imbestigasyon. Sa madaling salita, ang kanilang mga rason ay nauurong na at hindi nakapagbigay ng tamang paliwanag sa paggastos ng mga pondo ng gobyerno.
“Mga public officials po ito. Trabaho po nilang umattend, dumalo para ipaliwanag kung paano nagastos yung mga pondo nila dito,” wika ni Suarez.
Pagkakaroon ng ‘malicious intent’ sa mga excuses
Mayroong walong pagkakataon na sinubukang ihatid ang mga subpoena sa mga nasabing opisyal. Ayon sa mga tala ng Kamara, dalawang opisyal ang nagbigay ng kanilang pahayag sa pamamagitan ng sulat, na nagsasabing hindi sila makakadalo sa mga hearing dahil kailangan nilang maglakbay sa mga lalawigan upang gampanan ang mga opisyal nilang tungkulin sa OVP. Nag-sumite din sila ng mga travel order at tiket bilang patunay.
Subalit, hindi pinalampas ng mga miyembro ng Kamara ang mga dahilan nilang ito. Ayon kay Suarez, mayroong “malicious intent” o di magandang layunin sa tila sabayang pagpapalabas ng mga travel orders, na natapat sa mga araw ng pagdinig.
“Medyo nakapagtataka kasi pare-parehas silang umalis, pare-parehas silang may travel order sa araw na may hearing tayo,” aniya.
Ang ganitong pangyayari ay nagbigay daan sa mga katanungan hinggil sa integridad ng kanilang mga dahilan.
Sinasabi ng mga mambabatas na ang mga biyahe, tulad ng pagpunta sa Caraga, ay maaaring ipagpaliban upang dumalo sa mga pagdinig ng Kamara. “A trip to Caraga can be rescheduled just to attend today’s hearing… This is unacceptable for the committee,” dagdag pa ni Suarez.
Isang mahalagang pagtalakay: pagkilos ng house committee
Sa kabila ng mga pagtanggi ng ilang mga opisyal, ang komite ng Kamara ay nagpatuloy sa kanilang imbestigasyon hinggil sa mga isyung may kaugnayan sa pondo ng OVP.
Kabilang dito ang mga alegasyon ng maling paggastos ng mga confidential funds at mga proyektong hindi natapos, tulad ng pagbili ng mga computer na hindi ayon sa inaasahang kalidad.
Ito ay bahagi ng tungkulin ng Kongreso bilang isang “check and balance” sa gobyerno, kaya’t tinitingnan nila kung ang mga pondo ay ginagamit ng tama at ayon sa batas.
Samantala, ang confidential funds ay mga pondo na inilaan ng gobyerno para sa mga operasyon o aktibidad na may kinalaman sa seguridad, intelihensiya, at iba pang mga sensitibong isyu. Karaniwang ginagamit ang mga pondo na ito sa mga operasyon na hindi maaaring isapubliko o ibunyag sa publiko dahil sa kalikasan ng mga aktibidad o impormasyon na may kinalaman dito.
Ang mga opisyal na dumalo sa ikalimang pagdinig ay sina Rosalynne Sanchez, ang administrative and financial services director; Julieta Villadelrey, ang kanilang chief accountant; si Kelvin Gerome Tenido ang chief administrative officer; at si Edelyn Rabago, isang budget division chief
Nagpakita ang mga ito bilang mga patunay ng kooperasyon sa imbestigasyon, bagamat ang iba pang mga opisyal ay tumanggi.
Pagtalakay sa paliwanag ni Zuleika Lopez at ang duda ng Kamara
Isa sa mga kontrobersyal na aspeto ng imbestigasyon ay ang kaso ni Zuleika Lopez, ang chief of staff ng OVP, na nagbigay ng sulat na nagsasabing siya ay nasa Los Angeles upang alagaan ang kanyang maysakit na tiyahin. Sa kabila ng pagbigay ng dahilan, may mga mambabatas na nagduda sa kanyang paliwanag.
Ayon kay Santa Rosa City Representative Dan Fernandez, ang dahilan ni Lopez ay “worrisome” o nakababahala. Tinukoy niyang may posibilidad na ang kanyang tiyahin ay may sapat na suporta sa Amerika, kaya’t tila hindi ito makatwirang dahilan upang hindi dumalo sa imbestigasyon.
Gayunpaman, inisip ni Suarez na marapat na bigyan pa siya ng isang pagkakataon, ngunit iginiit na sa susunod na hearing, wala na siyang karapatang magbigay ng anumang dahilan.
“Ako naman ay resonableng tao pero may hangganan. Siguro naman sa susunod na hearing wala na siyang dahilan para hindi dumalo,” ayon kay Suarez.
Ang isyu ng ‘uninvited’ na opisyal at ang mga paglabag sa protokol
Isang kakaibang pangyayari ang naganap nang lumitaw ang isang hindi inaasahang opisyal mula sa OVP, si Emily Torrentira, na hindi inanyayahan sa hearing.
Ayon sa mga patakaran ng Kamara, ang bawat opisyal o resource person na magsasalita sa mga hearings ay kailangang magsumpa ng katapatan at magsabi ng kanilang layunin sa pagdalo.
Gayunpaman, tumanggi si Torrentira na magsumpa at magbigay ng klarong dahilan ng kanyang pagdalo.
Ito ay nagbigay-dahilan upang tanungin ng mga miyembro ng Kamara ang kanyang layunin sa pagdalo, at iginiit ni Rep. Joseph Stephen Paduano na hindi siya maaaring magsalita hangga’t hindi siya sumusumpa ng katapatan.
“You can’t speak unless you take your oath, or else I will move to excuse you from this room,” ani Paduano.