NOONG ika-14 ng Marso 2025, ginanap ang kauna-unahang pagdinig ni dating Pangulo Rodrigo Roa Duterte sa International Criminal Court (ICC) sa The Hague, Netherlands.
Ang dating pangulo ay nahaharap sa mga akusasyon ng crimes against humanity, partikular na ang kasong pagpatay, kaugnay ng kanyang kampanya laban sa ilegal na droga sa Pilipinas.
Ang unang pagdinig na ito ay naging isang mahalagang kaganapan sa kasaysayan ng internasyonal na batas, dahil itinatampok nito ang kahalagahan ng hustisya at accountability sa mga mataas na opisyal, pati na rin ang papel ng ICC sa pagtiyak ng mga karapatang pantao at laban sa mga extrajudicial killings.
Kahulugan ng ICC at layunin nito
Ang International Criminal Court (ICC) ay isang permanenteng internasyonal na korte na itinatag upang litisin ang mga kaso ng mga seryosong krimen na labag sa internasyonal na batas. Ang mga krimeng ito ay kinabibilangan ng genocide (pagpatay ng mga tao batay sa lahi, relihiyon, o etnisidad), crimes against humanity (mga krimen tulad ng pagpatay, pag-aalipin, at mga pang-aabuso laban sa mga sibilyan), at war crimes (mga krimen na naganap sa panahon ng digmaan, tulad ng pagsira ng mga lugar ng tirahan ng mga sibilyan at paggamit ng mga hindi makatarungang armas).
Ang ICC ay matatagpuan sa The Hague, Netherlands, at may layuning magbigay ng katarungan para sa mga biktima ng mga krimen na hindi kayang litisin ng mga pambansang korte. Ang mga kaso sa ICC ay maaaring magsimula kapag ang mga bansa ay hindi kayang mag-prosekusyon ng mga krimen, o kapag ang mga krimen ay naganap sa mga bansa na hindi kayang hawakan ang mga ganitong uri ng kaso.
Bilang isang internasyonal na korte, ang ICC ay may kapangyarihang maglitis ng mga indibidwal na itinuturing na responsable sa mga naturang krimen, anuman ang kanilang posisyon o kapangyarihan.
Noong Hulyo 17, 1998, naabot ng internasyonal na komunidad ang isang makasaysayang milestone nang pinagtibay ng 120 estado ang Rome Statute, ang legal na batayan para sa pagtatatag ng permanenteng International Criminal Court. Ang Rome Statute ay nagsimula noong Hulyo 1, 2002 pagkatapos ratipikahan ng 60 bansa.
Ang Pilipinas ay naging isang partido sa Rome Statute ng ICC noong Nobyembre 1, 2011, matapos pagtibayin ang kasunduan noong Agosto 30, 2011. Gayunpaman, kalaunan ay bumitiw ito sa Rome Statute, kung saan nagkabisa ang withdrawal noong Marso 17, 2019 sa panahon ni dating Pangulong Duterte
‘Makatarungang pagsubok’
Ayon kay Palace Press Officer Claire Castro, ang unang pagdinig ni Duterte sa ICC ay itinuturing na isang “makatarungang pagsubok” o fair trial. Sa kanyang pahayag, sinabi ni Castro na ipinakita ng korte kung paano nagsimula ang proseso ng paghahatid ng katarungan sa pamamagitan ng mga pagsisiyasat sa kalusugan ng dating pangulo at kung nauunawaan niya ang mga paratang laban sa kanya.
Ipinahayag din ng hukuman na nagbigay ng opinyon ang doktor ng ICC at sinabing ang dating pangulo ay mentally alert at fit para harapin ang mga pagdinig.
Ayon sa opisyal na pahayag ng Palasyo, naipaliwanag ng ICC kay Duterte ang kanyang mga karapatan at ipinaliwanag sa kanya ang mga paratang laban sa kanya. Ayon pa kay Castro, ito ay isang halimbawa ng paggalang sa mga batayang karapatan ng isang akusado, isang hakbang na tinutulan ng ilang mga kritiko ng dating pangulo.
Unang pagdinig ni Duterte sa korte
Sa unang pagdinig, dumaan si Duterte sa isang video link mula sa ICC Detention Centre, na isang hakbang na naaprubahan ng korte batay sa haba ng kanyang paglalakbay mula sa Pilipinas. Habang nasa harap ng korte, tanging ang abogado ni Duterte na si Salvador ang naroroon upang kumatawan sa kanya.
Ayon sa ICC spokesperson na si Fadi El Abdallah, pinayagan si Duterte na dumaan sa video link upang makapagpatuloy ang proseso ng pagdinig, bagama’t naroroon ang kanyang bogado sa aktwal na korte.
Sa kanyang pananaw, si Duterte ay medyo nanghihina at isinusuong ang mahahabang pagdinig habang siya ay nakasuot ng isang asul na suit at kurbata. Dahan-dahan siyang nagsalita at kinumpirma ang kanyang pangalan at araw ng kapanganakan.
Pinayagan si Duterte ng judge na sumubok ng maaga sa pamamagitan ng video, upang maiwasan ang pisikal na hirap dulot ng kanyang mahabang biyahe.
Mga akusasyon laban kay Duterte
Ang mga kasong inihain laban kay Duterte ay nag-ugat sa kanyang kampanya laban sa droga, kung saan ang mga akusasyon ay nagsasabi na siya ay nag-utos ng libu-libong pagpatay sa mga hinihinalang drug offenders.
Ayon sa mga ulat mula sa mga human rights groups, ang kampanyang ito ay nagresulta sa libu-libong buhay ng mga inosente, karamihan sa kanila ay walang sapat na ebidensya na nag-uugnay sa kanila sa mga ilegal na aktibidad.
Ipinahayag ng ICC prosecutor na ang mga aksyon ni Duterte ay bahagi ng isang sistematikong at malawakang pag-atake laban sa sibilyang populasyon sa Pilipinas.
Posisyon ng mga tagasuporta at kritiko: Political persecution o makatarungang pagsubok?
Habang ang mga tagasuporta ni Duterte ay nagsasagawa ng mga rally sa harap ng ICC at nagpahayag ng galit sa kanyang pagkaka-aresto, may ilan ding mga human rights groups ang nagbigay ng suporta sa mga pamilya ng mga biktima ng war on drugs.
Ayon kay Icai Enriquez ng Filipinos Against Corruption and Tyranny (FACT), ang kasong ito ay mahalaga hindi lamang para sa Pilipinas kundi para sa buong mundo upang ipakita na may mga institusyon na handang magbigay ng hustisya, tulad ng ICC.
Samantala, ang pamilya Duterte, sa pangunguna ng kanyang anak na si Vice President Sara Duterte, ay nagsabi na ang pag-aresto kay Duterte ay isang anyo ng “oppression and persecution.”
Ayon kay Vice President Sara, si Duterte ay hindi binigyan ng sapat na panahon upang makipag-ugnayan sa kanyang legal na grupo bago ang pagdinig. Inakusahan din nila ang ICC ng “extrajudicial rendition” o isang anyo ng kidnapping na may kaugnayan sa paghahatid ng dating pangulo sa The Hague.
Hustisya para sa mga biktima ng war on drugs
Ang mga pamilya ng mga biktima ng war on drugs, na binubuo ng mga human rights activists at mga grupo ng mga abogado, ay nagbigay ng kanilang suporta para sa pag-usad ng kaso.
Ayon kay Gilbert Andres, isang abogado na kumakatawan sa mga pamilya ng mga biktima, ang pag-aresto kay Duterte ay isang positibong hakbang para sa international criminal justice, na nagpadala ng mensahe na walang tao — kahit siya ay isang dating president — ang makalalampas sa batas.
Sa kabila ng mga pagtutol mula sa mga tagasuporta ng dating pangulo, ang mga biktima ng mga extrajudicial killings ay umaasa na ang legal na proseso ay magbibigay ng katarungan sa kanilang mga mahal sa buhay.
Ang hinaharap ng kaso at ang susunod na hakbang
Ang proseso ng kaso ni Duterte ay magpapatuloy at nakatakda na ang susunod na yugto ng proseso sa Setyembre 23, 2025.
Sa pagkakataong ito, tatalakayin kung may sapat na ebidensya upang kumpirmahin ang mga paratang laban sa kanya. Kung magkakaroon ng confirmation ng charges, ang kaso ay lilipat sa Trial Chamber para sa susunod na bahagi ng paglilitis.
Habang ang mga abogado ni Duterte ay patuloy na binabatikos ang sistema at ang mga hakbang na ginawa ng ICC, ang mga biktima at human rights groups ay patuloy na nagmamasid at umaasa na ang proseso ng hustisya ay magbubukas ng mga pinto para sa katarungan sa mga nagdurusa.
Ano ang Trial Chamber?
Ang trial chamber ay isang bahagi ng ICC o ibang mga internasyonal na hukuman na may pangunahing responsibilidad sa paglilitis ng mga kaso at pagpapasiya ng mga akusado sa mga krimen.
Ang Trial Chamber ay binubuo ng mga hukom na magsusuri ng mga ebidensya, magpapasya kung ang isang tao ay may sala o wala, at magtatakda ng parusa para sa mga napatunayang nagkasala.
Sa proseso ng ICC, ang Trial Chamber ay umaasa sa mga ebidensya at testimonya na iprinisenta ng prosekusyon at depensa. Kung ang mga akusado ay napatunayan na may sala, ang Trial Chamber ang magpapasya sa parusa, na maaaring maglaman ng pagkakakulong o iba pang uri ng parusa alinsunod sa mga internasyonal na batas.
May ilang uri ng Trial Chamber depende sa laki at klase ng kaso, at maaaring magkaroon ng maraming hukom na nagtutulungan upang matiyak na makatarungan ang proseso ng paglilitis.