Bumaba ang NG fiscal deficit sa unang 3 quarters ng 2024, ito ba ay dahil sa malakas na koleksyon o mabagal na paggasta? 

DUMAUSDOS ang deficit ng National Government (NG) sa P970.2 bilyon noong Setyembre 2024, 1.3% na mas mababa kaysa noong kaparehong period noong 2023.  Mula sa P983.5 milyon, bumulusok ito sa P970.2 bilyon. (Table 1) Kahit bahagdan ng deficit sa GDP ang titingnan, bumaba ang deficit mula 5.7% sa 5.1%.  Kumpara sa program, mas maliit ang deficit ng P96.9 bilyon o 0.5% ng GDP. (Table 2)

Ang mas maliit na deficit ay dahil sa malagong koleksyon. Lumukso ang revenues ng NG ng 16.0% kumpara noong nakaraang taon, mas mataas kaysa sa 9.2% na paglago ng nominal GDP. Dahilan nito, umakyat ang revenue effort sa 17.5% mula sa 16.4% noong nakaraang taon. Ang ibig sabihin nito, sa pangkalahatan, mas mataas ang collection efficiency ng mga revenue collection agencies kumpara sa nakaraang taon. Hinigitan ng lahat ng revenue collectio0n offices, maliban sa BOC, ang paglago ng ekonomiya na 9.2%. Ang koleksyon ng BIR ay lumago ng 12.7%; ang BOC,  ng 4.0%; at ang other offices, ng 39.0%. Ang pagbaba ng paglago ng koleksyon ng BOC ay dahil sa pagbaba ng taripa ng imported goods. Kahit bumaba ang koleksyon ng BOC, kumpara sa bahagdan ng GDP, mas mataas ang tax effort ngayong taon na 14.9% kaysa sa 14.7% noong nakaraang taon.

Kabilang sa mga other offices ay ang Land Transportation Office (LTO) na nangongolekta ng  motor vehicle taxes, at ang Department of Environment and Natural Resources (DENR) na siyang tagakolekta ng  forest products taxes.

Ang pinakamalaking paglago ay naitala ng  non-tax revenues na lumukso ng 62.3%. Karamihan dito ay mga koleksyon ng Bureau of the Treasury (BTR) mula sa mga dividends at shares sa profits  ng government corporations; proceeds ng pagbebenta ng mga ari-arian ng NG;  kabayaran ng mga concessionaires ng public-private partnership projects (PPP); at interes at prinsipal ng mga pautang ng NG. Kasama rin dito ang fees and charges na kinokolekta ng mga ahensiya sa mga services na ipinagkakaloob sa mga kliente nila, at ang kita sa mga royalties mula sa national wealth gaya ng Malampaya oil field, mga minahan,  at iba pa.

Nahigitan ng revenue collection offices ang revenue target ng P119.4 bilyon.  Tumalon ang revenue effort sa 17.1% ng GDP, mas mataas kaysa sa program na 16.8% ng GDP. Nabigong  abutin ng tax revenues ang program na P2,834.2 trilyon. Nagkulang ng P22.4 bilyon ang koleksyon ng tax revenues. Ang BIR ay may shortfall na P20.8 bilyon samantalang mas maliit naman sa BOC na may shortfall P3.2 bilyon. Sa kabilang dako, naungusan ng other offices sa kanilang target ng P1.6 bilyon.

Ang unang rason ng shortfall ay ang mas mababa kaysa sa target na GDP growth. Ang actual na GDP growth ay 5.8%, mas mababa kaysa sa 6.0% na lower-end target. Dahil dito, nawalan ng koleksyon ang revenue collection agencies ng P6.4 bilyon sa loob ng siyam na buwan. Ang ikalawa ay ang pagbaba ng tariff rate ng mga imported goods gaya ng rice na kung saan nawalan ng BOC ng P6.1 bilyon at ang pagpalawak ng zero duties na kasama sa Executive Order No.  12 s. of 2023 para mabawasan ang inflation ngunit nawalan ang BOC ng koleksyon na P2.9 bilyon.

Sa kabilang dako, tumaas ng 11.6% ang expenditures, mas mataas kaysa sa nominal GDP growth na 9.2%. Ito ang dahilan upang rumatsada ang expenditure effort sa 22.6% kumpara sa 22.1% noong nakaraang taon. Ang ibig sabihin nito, mas efficient din ang paggasta. Masigla ang paglago ng capital outlays na 39.3%; ang interest expense na 26.8% na pinalobo ng mataas na interest rates; at allotments to LGUs na 8.8%.

Nalampasan ng expenditures ang program na P4,217.2 bilyon dahil sa paglago ng capital outlays na nahigitan ang target ng P60.0 bilyon. Nakatipid naman ang other expenses ng P14.0 bilyon at ng interest expense ng P0.1 bilyon.

Kahit na bumaba ang deficit,  ang NG debt-GDP ratio ay umangat mula sa 60.2% noong 30 Setyembre 2023 sa 61.3% noong 30 Setyembre 2024. Taliwas ang trend na ito sa medium-term fiscal framework sa Philippine Development Plan 2022-2028 na kung saan pabababain ang debt ratio sa 56% sa 2028. Ngunit dahil sa sunud-sunod na delubyo na naranasan ng bansa sa siyam na buwan ng 2024, nakahanda ang pamahalaan sa mga darating pa na kalamidad. Mataas ang cash balances ng kaban ng bayan na P2.3 trilyon na nadagdagan ng P905.0 bilyon sa siyam na buwan ng taong ito. Ngunit maaari ring gamitin ng pamahalaan ang excess resources para sa additional na capital outlays at iba pang priorities na nakabadyet na ngunit hindi pa nasisimulan.