ISANG malaking hakbang tungo sa katarungan ang naganap kay Mary Jane Veloso, isang overseas Filipino worker (OFW) na hinatulan ng parusang kamatayan sa bansang Indonesia.
Matapos ang mahigit isang dekadang paghihirap, matagumpay na naabot ng gobyerno ng Pilipinas ang kasunduan upang mapabalik sa bansa si Veloso.
Noong Nobyembre 20, 2024, inanunsyo ni Pangulong Ferdinand Marcos Jr. na ang kasunduan sa pagitan ng Pilipinas at Indonesia ay nagbunga ng positibong resulta: ang pagpapauwi kay Veloso sa Pilipinas.
Ayon kay Marcos, ito ay isang patunay ng “pagkakaisa” ng dalawang bansa na mayroong “pagkakaisa sa pagnanais ng katarungan at malasakit.”
Samantala, Ang death row ay isang espesyal na bilangguan o selda kung saan ipinapasok ang mga taong nahatulan ng parusang kamatayan. Ang mga bilanggo na nakatala sa death row ay naghihintay ng kanilang pagpapatupad ng parusa, tulad ng pagbitay, pagbaril ng firing squad, o iba pang paraan ng pagpatay na pinapayagan ng batas ng isang bansa.
Karaniwang matagal ang proseso sa death row dahil may mga legal na hakbang na kailangang dumaan, tulad ng mga apela, upang mapatunayan kung ang isang tao ay karapat-dapat talagang patawan ng kamatayan.
Ang pahayag ni Pangulong Marcos
“Mary Jane Veloso is coming home,” ang pahayag ni Marcos. Ang kanyang mga salita ay nagsilbing simbolo ng mahabang pagsisikap at diplomatikong negosasyon na nagsimula pa noong administrasyon ng nakaraang mga Pangulo.
Sa pamamagitan ng mga negosasyon at pagsusumikap ng gobyerno ng Pilipinas, napagkasunduan ng Indonesia na ibalik si Veloso sa Pilipinas. Pinuri rin ni Marcos ang Indonesian President na si Prabowo Subianto at ang kanyang gobyerno sa pagpapakita ng “pagkakaroon ng malasakit.”
Sino si Mary Jane Veloso?
Si Mary Jane Veloso, ngayon ay 39 na taong gulang, ay nahuli noong 2010 sa Indonesia matapos matuklasang nagdadala ng 2.6 kilograms ng heroin sa kanyang maleta. Isang simpleng ina na mula sa isang mahirap na pamilya sa Nueva Ecija, hindi niya akalain na magiging kabuntot ng kanyang buhay ang isang krimen na hindi niya alam.
Ayon kay Pangulong Marcos, “Ang kuwento ni Mary Jane ay kumakatawan sa maraming mga ina na nahulog sa kapahamakan dahil sa kahirapan, na napilitang magdesisyon na magtrabaho sa ibang bansa para sa kanilang pamilya, ngunit nahulog sa isang patibong ng isang masalimuot na sindikato.”
Bago maganap ang insidenteng ito, nagtatrabaho si Veloso sa Dubai bilang isang domestic helper, ngunit dahil sa isang insidente ng umano’y pananakit ng kanyang employer, napilitan siyang umuwi sa Pilipinas.
Noong Abril 2010, inalok siya ng kanyang kaibigang si Maria Kristina Sergio ng isang trabaho bilang domestic worker sa Malaysia. Nang dumating siya sa Malaysia, sinabi sa kanya na walang trabaho, ngunit pinadala siya sa Indonesia na may pangakong magandang oportunidad.
Doon, sa Yogyakarta, Indonesia, nahuli siya nang madiskubre ang heroin na nakatago sa lining ng kanyang maleta.
Ayon kay Pangulong Marcos
Si Mary Jane ay isang biktima ng isang malupit na sindikato, at siya ay hindi nagkulang sa pagganap ng kanyang tungkulin bilang isang ina at isang OFW.
Bagamat siya ay nahatulan ng batas ng Indonesia, siya ay nanatiling biktima ng kanyang kalagayan.
Ang mahabang laban: pagkakataon at pag-asa mula sa mga pagpapalawig ng gobyerno
Ang kaso ni Veloso ay nagbigay daan sa isang malalim na ugnayan sa pagitan ng Pilipinas at Indonesia. Inilunsad ang mga hakbang upang mailigtas si Veloso mula sa nakatakdang pagpapatiwakal noong 2015, nang sumiklab ang kanyang kaso sa media.
Ang mga pagsusumikap ng gobyerno ng Pilipinas, sa ilalim ng administrasyon ni dating Pangulong Benigno Aquino III, ay nagbigay daan sa pagkakaroon ng huling pagkakataon upang maiwasan ang kanyang pagpaparusa.
Noong Abril 2015, 11 oras bago ang nakatakdang pagbitay, nakipag-ugnayan si Aquino sa gobyerno ng Indonesia at humiling ng isang huling pagkakataon para sa isang huling apela upang gawing saksi si Veloso sa isang mas malaking sindikato ng droga. Dahil dito, napagpasyahan na ipagpaliban ang kanyang execution.
Ayon kay Undersecretary Eduardo de Vega ng DFA
“We had long been asking Indonesia for a favorable formula for [Veloso], including possible return to the Philippines. The new administration of Indonesia showed its willingness and spoke to our ambassador about the possibility of transfer.”
Paghahanda sa pagbabalik: anong magiging hatol para kay Mary Jane Veloso sa pagbabalik sa Pilipinas?
Sa kasalukuyan, wala pang kasunduan sa mga opisyal na detalye ng mga susunod na hakbang matapos ang pagbabalik ni Veloso. Ayon kay Undersecretary de Vega, ang mga pinal na detalye ng kanyang pagbabalik ay patuloy na pinag-uusapan, ngunit inaasahang magaganap ito bago magtapos ang taon, kung saan ipinahayag niyang umaasa siyang makabalik si Veloso bago mag-Pasko.
“We will see. Hindi pa maliwanag kung ano ba talaga… This is the first time that this has happened. So everything is on the table,” ani Marcos.
Pagbibigay ng clemency: Ano ang maaaring mangyari?
Ang mga usapan hinggil sa clemency o pagpapatawad kay Veloso ay patuloy na pinag-aaralan ng mga ahensya ng gobyerno.
Ang clemency ay isang uri ng pardon o pagpapatawad na ibinibigay ng isang awtoridad, tulad ng pangulo, sa isang tao na nahatulan na ng krimen. Ito ay isang mga hakbang upang magbigay ng awa o magbawas ng parusa sa isang nahatulang tao.
Sa madaling salita, ito ay isang pagkakataon para mapagaan ang kaparusahan ng isang tao, halimbawa, ang pagpapababa ng sentensya mula sa death penalty (parusang kamatayan) tungo sa isang mas magaan na parusa tulad ng life imprisonment (habambuhay na pagkakabilanggo).
Ayon kay Undersecretary Vasquez, hindi awtomatikong ipagkakaloob ang clemency o executive pardon kay Veloso kapag siya ay nakabalik sa Pilipinas.
Ito ay magiging isang “humanitarian gesture,” ngunit hindi dapat makita bilang pagtalikod sa mga kasunduan sa pagitan ng dalawang bansa.
Gayunpaman, isang mahalagang aspeto ng mga kasunduan ay ang pagkakataon na magpatotoo si Veloso laban sa mga tao o sindikato na nagpakita sa kanya ng maling intensyon at nagtulak sa kanya sa krimen.