MASASAGOT lamang ang tanong na iyan sa pamamagitan ng isa ring tanong: Ano bang domain ng wika ang tinutukoy natin?
Bukambibig ngayon ang salitang intelektwalisasyon. Lagi nating nababasa ang salitang ito kaugnay ng maraming gawaing pangwika tulad ng mga lektyur, pagsulat ng mga artikulo sa mga diyaryo at journal, pagsasalin o translation, paglalathala ng mga libro, mga talakayan sa iba’t ibang paksa. Bakit mahalaga ang intelektwalisasyon ng Filipino? Bakit kailangang magsagawa ng maraming hakbang tungo sa intelektwalisasyon ng Filipino?
Kulang ba tayo sa talino bilang isang bansa, hindi intelektwal – o kulang sa kakayahang maging mapanuri at mag-isip nang may lalim? Kulang ba ang ating wika para ipahayag ang ating matayog na kaisipan at matimyas na damdamin?
Hindi ba paghamak sa ating pagkabansa ang pagsasabing “hindi pa intelektwalisado” ang wikang Filipino?
Nang unang lumabas ang salitang intelektwalisasyon ng wika noong 1970s, naging negatibo ang reaksyon ng marami. Ano? Hindi intelektwalisado ang wika natin? Paghamak ito sa wikang ginamit ng ating mga bayani upang makamit ang ating kalayaan sa mga dayuhang mananakop. Pagkutya ito sa simbolo ng ating pagkakakilanlan at tagapagpahayag ating kultura at daluyan ng ating mga kaisipan.
Pero ano ba talaga ang ibig sabihin ng intelektwalisasyon at ano ang intelektwalisadong wika?
Depinisyon ng intelektwalisasyon
Ang intelektwalisasyon ay proseso ng pagpapaunlad at pagpapayabong ng wika upang magamit itong panturo mula kindergarten hanggang antas gradwado sa lahat ng larangan ng kaalaman. Samakatuwid, sa pamamagitan ng wikang ito, makapagtatamo ng panimulang kaalaman ang isang batang nag-uumpisa pa lamang mag-aral magbasa at sumulat at hanggang umabot siya sa pinakamataas na antas ay ito pa ring wikang ito ang gamit niya.
Iba ito sa intelektwalismo ng wika na tumutukoy naman sa kakayahan ng alinmang wika na magpahayag ng kaisipan at damdamin ng mga tagagamit nito. Para sa mga linggwista, lahat ng wika ay intelektwal dahil may todong kakayahang magpahayag ng lahat ng gustong sabihin ng mga tagagamit nito, marami man o kakaunti ang tagapagsalita ng wikang ito, mayaman man o kakaunti ang bokabularyo nito. May mga wikang ilan lamang ang salita para sa mga kulay pero hindi ibig sabihin ay may kulang sa wikang ito. May iba’t ibang paraan para makompleto ang mga pahayag batay sa mga tagapagsalita. Bawat wika ay may kakayahang magsabi ng pagiging intelektwal o matalino ng mga tagagamit nito. Bawat nagsasalita ng alinmang wika ay intelektwal sa kanyang sariling paraan.
Walang debate sa bagay na iyan. Pero iba ang intelektwalismo sa intelektwalisasyon dahil ang pangalawang termino ay proseso, proseso upang magamit na panturo ang isang wika mula sa pinakamababa hanggang pinakamataas na antas ng pagkatuto. Samakatwid, hanggang hindi ito natutupad, hindi pa masasabing intelektwalisado ang isang wika.
Ano naman ang intelektwalisadong wika? Ito ay wikang nagagamit sa pagkakaloob at pagtatamo ng kompletong edukasyon sa alinmang larangan.
Para masabi kung intelektwalisado ang wika, dapat muna nating alamin ang domain ng wika.
Ano naman ang domain ng wika?
Ang domain ng wika ay mga larangang gumagamit ng isang tiyak na anyo o varayti ng wika na medyo naiiba ang estruktura, bigkas, bokabularyo, atbp. sa iba pang mga domain.
May tatlong uri ng domain ng wika: a) controlling domain, b) semi-controlling domain, at c) non-controlling domain.
Ang controlling domain ay sumusunod sa mga tiyak na patakaran ng wasto at katanggap-tanggap na gamit ng wika; pormal, nakasulat, at natutuhan sa lalong mataas na edukasyon o antas tersiyarya. Kabilang sa controlling domain ang mga sumusunod: gobyerno (ehekutibo, lehislatura, hudikatura), siyensiya at teknolohiya, mga industriya, edukasyon (elementarya, hayskul, tersiyarya hanggang antas gradwado, mga kursong teknikal), mga propesyon tulad ng medisina, batas, inhinyeriya, akawntansi, atbp.
Ang domain na ito ang pinakamahalaga at dito nakatuon ang mga pagsisikap sa pananaliksik, pagpapayaman ng bokabularyo, pagsulat at paglilimbag ng mga libro, pagsasalin, atbp. Tungkulin ng ahensiyang pangwika (Komisyon sa Wikang Filipino) at ng mga akademikong institusyon ang pagpapaunlad ng wikang gamit sa domain na ito, tulad ng batas, medisina, atbp. Mahalaga ang paghahanda ng gramatika, diksyonaryo, glosari, teksbuk, sa iba’t ibang larangan ng kaalaman. Naisasagawa ang intelektwalisasyon ng wika sa lalong mataas na edukasyon, hindi sa panimulang edukasyon. Kaya mahalaga ang papel ng mga unibersidad sa gawaing ito.
Paano magiging intelektwalisado ang wika sa mga domain na ito? Hindi sapat na gamiting panturo ang Filipino sa iba’t ibang larangan ng kaalaman. Kailangan din ang maraming publikasyon. Maaaring sa umpisa ay mga salin muna hanggang sa makadevelop na ng mga teksbuk at orihinal na aklat sa iba’t ibang propesyon.
Samantala, ang varayti ng wikang gamit sa semi-controlling domain ay hindi kailangang laging nakasulat, di kasimpormal ng sa controlling domain, at maaaring pasalita. Ang mga halimbawa ay relihiyon at mass communication. Ngayon, papasok na rin dito ang social media.
Sa non-controlling domain, magagamit ang alinmang varayti ng wika, pormal man o di pormal, hindi mahigpit sa pagbasa at pagsulat. Ang mga halimbawa ay tahanan at lingua franca. Kusa na itong nadedevelop habang patuluyang ginagamit.
Intelektwalisado ba ang wikang Filipino? Hindi ito kara-karakang masasagot ng Oo o Hindi. Kailangang matukoy muna ang domain ng wika na pinag-uusapan. Kung panitikan ang pag-uusapan, agad na Oo ang maisasagot. Mayaman ang panitikan ng Filipino, mayaman sa orihinal na akda gayon din sa mga salin.
Kung relihiyon naman (semi-controlling domain), marami na ring nakasulat na mga tekstong panrelihiyon. Maraming salin ng Bibliya ang iba’t ibang sekta. Ngunit maaaring di pa lubusang intelektwalisado at kailangan pang magkaroon ng karagdagang mga publikasyon.
Kung gobyerno naman ang pag-uusapan, nakalulungkot sabihin na kulang na kulang pa ang mga pagsisikap. Totoo na gamit na ang Filipino sa mga balitaktakan sa Kongreso at Senado, pero ang mga batas ay patuloy pa ring nakasulat sa Ingles.
Sa medisina, ginagamit ng mga doctor ang Filipino sa pakikipag-usap sa kanilang mga pasyente pero wala pa tayong teksbuk sa medisina at kaugnay na paksa.
Intelektwalisado ba ang Filipino? Depende sa domain ng wika. Napakarami pa ng mga gawain para masabing intelektwalisado na nga ang Filipino sa iba’t ibang controlling domain ng wika.