NOONG Setyembre 3, 2024, iginiit ni Vice President Sara Duterte na walang misusage ng confidential funds ng Office of the Vice President (OVP) noong 2022. Sa gitna ng mainit na talakayan sa House Committee on Appropriations hinggil sa panukalang badyet para sa 2025, lumabas ang isyu ng P125 milyong confidential funds na nagdulot ng matinding debate.
Ang confidential fund ay isang pondo na inilaan para sa mga gawain na nangangailangan ng mataas na antas ng privacy o seguridad.
Kadalasang ginagamit ito para sa mga operasyon na may kinalaman sa impormasyon o intelligence na mahalaga para sa pambansang seguridad o kaayusan, tulad ng surveillance, pag-monitor ng mga krimen, o iba pang mga aktibidad na hindi maaaring ipakita nang bukas sa publiko.
Ang paglalaan ng confidential funds ay nangangailangan ng maingat na pagsusuri at transparency upang matiyak na hindi ito ginagamit sa mga hindi angkop na paraan.
Ayon kay Duterte, ang isyu ay ginagamit lamang bilang pampulitikang atake laban sa kanya. “There was no misuse of any funds,” sabi niya, at idinagdag na ang mga tanong ay nagtatago lamang sa tunay na problema ng bansa—ang patuloy na pagtaas ng presyo ng pagkain na nagpapahirap sa mahihirap.
“This is the sad plight of the poor and the hungry because of the unabated rise of food prices,” dagdag pa ni Duterte.
Pag-ikot ng Komite sa Badyet at pag-aalinlangan ng mga mambabatas
Kasunod ng pahayag ni Duterte, nagbigay ng privilege speech si House Committee on Metro Manila Development Chairperson at Manila 2nd District Representative Rolando Valeriano noong Setyembre 4, 2023.
Pinuna niya ang pag-iwas ni Duterte na ipaliwanag sa Kamara ng mga Kinatawan ang paggamit ng pondo, kabilang ang P125 milyong confidential funds noong 2022.
Ayon kay Valeriano, ang mga pondo ay pampubliko at nararapat na malaman ng mga Pilipino kung paano ito ginastos.
“Ganyan po ang proseso dahil tayo ay bahagi ng isang demokratikong republika. Hindi po tayo monarkiya, komunistang rehimen, o diktadurya… Kapag eleksyon, wala tayong iniluluklok na hari o reyna o emperatriz sa pwesto ng kapangyarihan,” sabi ni Valeriano.
Idinagdag pa niya na ang kakulangan ng transparency sa paggamit ng OVP ng mga pondo ay isang senyales ng “karuwagan at pag-iwas sa tanong.” Tinawag din ni Valeriano ang evasiveness ni Duterte sa budget briefing bilang “cowardice” at “maling akala ng Vice President na siya ay hindi pwedeng salungatin ng kahit sino.”
Ang ulat ng Commission on Audit (COA) ay nagpakita na P73 milyon mula sa P125 milyon ay hindi pinayagan.
Ayon sa COA’s Notice of Disallowance, P69.7 milyon ang hindi pinayagan dahil sa kakulangan ng dokumento na magpapatunay ng tagumpay ng mga aktibidad sa surveillance, habang ang natitirang P3.5 milyon ay hindi maipaliwanag sa paggamit ng mga kagamitan tulad ng tables, chairs, at computers. Ang COA ay nagbigay ng Notice of Disallowance para sa mga gastusin na walang sapat na dokumentasyon.
Paghahamon ni Hontiveros sa Confidential Funds ng OVP
Ayon sa press release na inilabas ng senado nito lamang Setyembre 3, 2024, sumang-ayon si Senator Risa Hontiveros kay VP Sara Duterte na ang OVP ay maaaring “mabuhay nang walang” malaking confidential funds para sa 2024.
Ayon kay Hontiveros, ang P500 milyong confidential funds na hinihiling ng OVP para sa 2024 ay mas malaki kaysa sa pinagsamang confidential funds ng Department of National Defense (DND) at National Intelligence Coordinating Agency (NICA) na P438.2 milyon.
Sabi ni Hontiveros, “Masaya ako na mismong si Vice President Duterte na ang nagsabi na kaya nilang mabuhay ng walang malaking confidential funds sa 2024. There is no good reason why the Office of the Vice President (OVP) should have confidential fund allocations that are larger than the combined confidential budgets of our top security agencies.”
Idinagdag pa niya na ang mga confidential funds ay nararapat na gamitin lamang para sa mga layuning may kinalaman sa seguridad ng bansa.
“As important as free bus rides and tree buildings are, these are not projects involving national security for which confidential funds should be used,” sabi ni Hontiveros. “Hindi iyan pwedeng maging justification para sa napakalaking confidential funds. Pwede namang pondohan ang mga proyekto na yan gamit ang regular funds ng ahensya.”
Pagkakahiwalay ng DepEd sa Confidential Funds
Noong Setyembre 3, 2024, inamin ng Department of Education (DepEd) sa pamamagitan ni Undersecretary Annalyn Sevilla na hindi nila alam ang detalye ng paggamit ng P112 milyong confidential funds noong 2023.
Ayon kay Sevilla, “To answer po ‘yung question kung alam ba namin ‘yung details noong pinaggamitan, we do not know because we’re not part of the process po ng utilization and liquidation.”
Ipinakita ni Sevilla na ang DepEd ay nagbigay lamang ng mga dokumento ng liquidation. “So, what I can share is, from the [DepEd’s] finance [unit], we have released three quarters. That’s P112.5 million. [And] it has been recorded as liquidated because we were given a copy of the cover letter only of the liquidation,” dagdag pa niya.
Ang pondo ay inilabas sa ilalim ng pamumuno ni Duterte na nag-alis sa DepEd noong Hulyo 19, 2023. Noong humiling ng pondo, sinabi ni Duterte na ito ay gagamitin para sa surveillance ng mga kaso ng sexual grooming, recruitment sa terorismo, at droga sa mga tauhan ng DepEd. Ang mga pondo ay ibinigay sa ilalim ng taong iyon, ngunit walang sapat na detalye kung paano ito ginamit.
Pagtawag ni Hontiveros para sa Senate Probe
Dahil dito, nanawagan si Hontiveros sa Senado na magsagawa ng imbestigasyon hinggil sa paggamit ng confidential funds ng DepEd sa ilalim ni Duterte.
Sabi ni Hontiveros, “This only confirms what many of us have feared — that the allocation of such a significant budget to an agency mandated for education, not conducting surveillance, was misguided from the start.”
Nanawagan siya sa Senate Select Committee on CIF, Programs, and Activities na tingnan ang usaping ito at para sa Commission on Audit (COA) na i-update ang publiko sa paggamit ng mga confidential funds. “Kung hindi ito nagamit nang tama at wasto, mananagot din ang sinumang may partisipasyon sa paggamit nito,” dagdag niya.
Pagpapatuloy ng mainit na talakayan
Sa mga deliberasyon ng badyet sa Kamara noong Agosto 27, umabot sa higit dalawang oras ang pagtalakay sa OVP budget, na naiiba sa karaniwang mabilis na pagtalakay ng mga nakaraang taon.
Ang talakayan ay nagkaroon ng matinding hidwaan nang tumanggi si Duterte na sagutin ang mga tanong hinggil sa paggamit ng confidential funds at ipahayag na “wasting time” lamang ang mga pagdinig.
Ang pakikipagtalo sa mga mambabatas tulad nina France Castro at Arlene Brosas, at ang pagsasaalang-alang sa mga komento na tinawag na “squid tactic,” ay nagdulot ng hindi pangkaraniwang hidwaan sa House.
Ang mga pakikipagtalo ay nag-umpisa nang tanungin ni Castro si Duterte tungkol sa paggamit ng P125 milyong confidential funds noong 2022, partikular ang mga gastusin na hindi pinayagan ng COA.
“According to COA, the notice of disallowance amounted to P73,287,000 out of P125 million…. Expenses on tables, chairs, desktop computers, reached P30.5 million. Can you explain why these were purchased?” tanong ni Castro.
Tumugon si Duterte sa pamamagitan ng pagsasabi, “This is a hearing on the budget of 2025. Where are the confidential funds here?” na lumalampas sa paksa ng kanyang ahensya para sa susunod na taon.
Ang sagot na ito ay nagdulot ng pag-aalala sa mga mambabatas na tila hindi binibigyang halaga ang kanilang mga tanong.
Ang pag-aalalang ito ay lalo pang pinalakas ng mga pahayag ni Duterte na tinawag na “squid tactic” ng ibang mga mambabatas. Sa isang bahagi ng debate, nagreklamo si Castro na ang paggamit ng “squid tactic” ay nagpapakita ng pag-iwas sa mga lehitimong tanong.
“Kapag nasusukol na ang pusit ay naglalabas ng maitim na tinta. Ayaw natin ng ganoon. Ang pinag-uusapan dito ay budget. Huwag naman mag-ugaling pusit ang Office of the Vice President,” sabi ni Castro.
Dahil dito, ipinahayag ni Representative Isidro Ungab ang kanyang pagnanais na i-alis mula sa record ang komento ni Castro, ngunit siya ay tinanggihan ng kanyang mga kasamahan sa Kamara.
Ang mga kaganapang ito ay nagbigay ng pagkakataon na suriin ang transparency at accountability sa gobyerno, na nagbibigay-diin sa pangangailangan para sa mas mahusay na pag-uulat at pagsusuri ng paggamit ng pondo ng bayan.
